Bankalara Akın 2 - Türkiye Örneği

Koordineli bir terörist grup, hatta sofistike bir siber veya hibrit savaş aktörü, yanlış bilgi, panik ve finansal güvensizlik yaymak için sosyal medyayı kullanarak Türkiye gibi bir ülkede kitlesel bir banka operasyonu düzenleyebilir.

Bir terörist grup öncelikle Türk ekonomisinde enflasyon, kur dalgalanması, yakın zamanda yaşanan ekonomik stres veya bankacılık sektörüne yönelik kamu güveninin sarsılması gibi mevcut zayıflıkları tespit edecektir. Bu zayıflıklardan yararlanarak yanlış bilgilerin daha inandırıcı görünmesini sağlayabilirler.

Grup, bankaların çöküşünün yakın olduğunu, para biriminin devalüasyonunun yaklaştığını, hükümetin tasarruflara el koyduğunu veya büyük bankaların iflas ettiğini öne süren endişe verici (ancak inandırıcı) anlatılar yaratacaktır.

Hükümet yetkilileri, banka CEO'ları ya da Merkez Bankası yetkililerinden alınan ifadelerin manipüle edilmesi ya da uydurulması yanlış bilgilere inandırıcılık kazandıracaktır.

Yüzlerce ya da binlerce koordineli hesap Twitter, Instagram, Facebook, Telegram, TikTok ve WhatsApp grupları gibi platformlarda yanlış bilgileri hızla çoğaltabilir ve yayabilir.

Sosyal medya paniği artırarak kartopu etkisi yaratabilir. Kaygı arttıkça, başlangıçta şüpheci olan bireyler bile “sadece güvende olmak için” ihtiyati para çekme işlemlerine başlar.

Psikolojik bir olgu olan “sürü davranışı” hızla etkisini gösterecek, bireyler birikimlerini korumak için diğerlerinin eylemlerini takip edecek ve böylece panik daha da kötüleşecektir.

Bankacılık web sitelerinin ve uygulamalarının kritik anlarda kesintiye uğraması, paniği ve finansal sistemin çökmek üzere olduğu algısını artıracaktır.

ATM ağlarının veya mobil bankacılık hizmetlerinin geçici olarak kesintiye uğraması korkuları artıracak ve yanlış bilgilerin daha inandırıcı görünmesine neden olacaktır.

Eş zamanlı kitlesel para çekme işlemleri başlayacak ve bankaların likiditesini zorlayacaktır.

Bankalar hızlı bir şekilde para çekme limitleri veya kapatmalar uygulayarak istemeden de olsa korkuları doğrulayacak ve daha da derin bir paniği tetikleyecektir.

Ekonomik kriz hızla tırmanacak ve daha önce tartışılan şiddetli durgunluk, banka iflasları, para biriminin çökmesi ve yaygın sosyal istikrarsızlık gibi felaket senaryolarıyla sonuçlanacaktır.

Sosyal medya ve siber taktikler aracılığıyla finansal bir panik düzenleyen merkezi olmayan, küresel olarak dağılmış bir terörist grubu yakalamak ve etkisiz hale getirmek zor olsa da imkansız değil. Zorlukları şöyle sıralamak mümkün:

Saldırganlar şifreleme, VPN'ler, proxy sunucuları, anonimleştirilmiş sosyal medya hesapları, kripto para ödemeleri ve dark-web iletişim kanallarını kullanabilir.

Merkezi olmayan hücreler veya birden fazla yargı bölgesinden bağımsız olarak çalışan gevşek bağlantılı bireyler soruşturma ve iadeyi zorlaştırıyor.

Siber suç yasalarındaki farklılıklar, sınırlı suçlu iadesi anlaşmaları ve ülkeler arasındaki diplomatik gerilimler hızlı hareket etmeyi büyük ölçüde engelliyor.

Merkezi liderlik veya açıkça tanımlanmış bir komuta yapısı olmadan, geleneksel istihbarat toplama ve sızma çabaları ciddi sınırlamalarla karşı karşıya kalıyor.

Yanlış bilgiyi hızla yayan otomatik bot ağları (botnet), bireysel insan aktörlerin izlenmesini zorlaştırıyor.

Mesajlaşma platformlarının (Signal, Telegram, Matrix) kullanımı, kolluk kuvvetlerinin istihbarat toplama kabiliyetini engelliyor.

Bu engellere rağmen, güvenlik kurumlarının yararlanabileceği gerçekçi stratejiler ve taktikler var:

Gelişmiş yapay zeka odaklı analizler, koordineli davranış kalıplarını tespit ederek yanlış bilgi paylaşan hesap ağlarını belirleyebiliyor.

VPN ve proxy kullanımına rağmen, saldırganlar sıklıkla arkalarında izlenebilecek ince dijital ayak izleri veya operasyonel meta veriler bırakıyorlar.

Ulusal güvenlik kurumları, Interpol, Europol ve istihbarat paylaşım grupları (Beş Göz, NATO müttefikleri, vb.) arasındaki işbirliği tespit yeteneklerini önemli ölçüde geliştiriyor.

Karşılıklı adli yardım anlaşmaları (MLAT'lar) ve diplomatik kanallar aracılığıyla yapılan baskılar genellikle uluslararası soruşturma ve kovuşturmayı kolaylaştırıyor.

Yetkililerle işbirliği yapan sosyal medya platformları şüpheli hesapları hızla dondurabiliyor, analiz edebiliyor ve raporlayabiliyor.

Şirketler, yanlış bilgileri veya koordineli kötü niyetli faaliyetleri erkenden işaretlemek ve karantinaya almak için sofistike tespit araçları kullanabiliyor.

Blok zinciri analiz firmaları (Chainalysis, Elliptic) rutin olarak kripto para işlem kalıplarını belirleyerek terörist grup finansmanının izini sürüyor.

Uluslararası mali istihbarat kurumları düzenli olarak bilgi paylaşarak finansman kaynaklarının izlenmesini mümkün kılıyor.

Bu ciddi zorluklar göz önüne alındığında, siber güvenlik önlemleri, kamu direnci, etkin mali gözetim ve proaktif karşı-yanlış bilgilendirme stratejileri yoluyla önleme hayati önem taşımaya devam ediyor. Bir saldırı bir ekonomiyi istikrarsızlaştırmayı başardığında, zararın azaltılması, ilk başta saldırının engellenmesinden çok daha zor.

Bir devlet başka bir ülkeyi (örneğin Türkiye’yi) hedef almak için büyük sosyal medya şirketleriyle gizlice işbirliği yapabilir, özellikle de bu devlet katılımını gizleyebiliyor veya yasal olarak koruyabiliyorsa.

Büyük teknoloji şirketleri, özellikle de merkezleri güçlü devletlerde (ABD, Çin veya Rusya gibi) ise, genellikle kendi ülke hükümetleriyle yakın ve bazen de kaçınılmaz ilişkilere sahip.

Hükümetler, sosyal medya şirketleri üzerinde şu gerekçelerle gizli bir yaptırım sağlayabiliyor: Ulusal güvenlik, terörle mücadele, dış politika hedefleri ve ekonomik savaş veya yaptırımların uygulanması. Bu tür düzenlemeler tipik olarak gizli hükümet emirlerini, ulusal güvenlik mektuplarını (ABD gibi ülkelerde) veya şirketlerin katılımını açıklamasını engelleyen son derece gizli istihbarat işbirliğini içeriyor.

Böyle bir işbirliği şu şekillerde işleyebilir:

Öneri algoritmalarında gizli ayarlamalarla, hedeflenen ülkede belirli zararlı anlatılar veya yanlış bilgiler öne çıkarılabilir.

Düzeltici veya dengeleyici anlatılar sessizce kısıtlanırken, yanlış bilgi veya paniğe neden olacak içeriğin gelişmesine seçici olarak izin verilebilir.

Hedeflenen ülkenin resmi hükümet mesajlarına gizlice öncelik verilmeyebilir, böylece meşru güvencelerin etkisiz hale getirilmesi sağlanabilir.

Hedeflenen nüfus içindeki kullanıcı hassasiyetleri, davranışları, eğilimleri ve zayıflıkları hakkında ayrıntılı veriler devlet aktörleriyle paylaşılabilir  ve böylece son derece etkili olabilecek yanlış bilgilendirme kampanyaları geliştirilebilir.

İstikrarsızlaştırmayı artıran duygusal tetikleyiciler, ekonomik kırılganlıklar ve etkili mesajlaşma stratejileri hakkında analitik içgörüler sağlanabilir.

İşbirliği yapılan devletin güçlü yasal yapıları (ulusal güvenlik mevzuatı, gizlilik yasaları veya yargı denetimi sınırlamaları) mutlak gizliliği sağlayarak hedeflenen devletler tarafından ifşa edilmesini veya yasal olarak uygulanmasını engelleyebilir.

İşbirliği yüz yüze toplantılar, güvenli kanallar ya da dolaylı aracılar (özel istihbarat yüklenicileri) yoluyla organize edilerek belgeleme en aza indirilir.

Sosyal medya şirketleri, eylemleri rutin moderasyon ya da teknik algoritma ayarlamaları olarak gösterebilir.

Burada çeşitli zorluklar ve riskler var hiç kuşkusuz. İçeriden sızıntılar, maruz kalınabilecek en büyük güvenlik açığına neden olabilir. Diğer ülkelerden istihbarat servisleri veya araştırmacı gazeteciler anormallikleri ortaya çıkarabilir ve olağandışı kalıpları araştırabilir. Bağımsız siber güvenlik veya akademik ekipler tarafından yapılacak teknik denetimler algoritmik önyargıları, anormallikleri veya şüpheli moderasyon modellerini tespit edebilir. Organizasyonun ifşa edilmesi uluslararası ilişkilere ciddi zarar verebilir, misilleme eylemlerini tetikleyebilir ve potansiyel olarak hem devlete hem de ilgili şirketlere karşı küresel bir tepkiye yol açabilir.

Türkiye ağır bir banka batışıyla karşı karşıya kalsa ve ödeme gücü için büyük miktarda dış yardıma ihtiyaç duysa, başta Uluslararası Para Fonu (IMF), Dünya Bankası, Avrupa kurumları veya güçlü iki taraflı kreditörler olmak üzere uluslararası kreditörler tarafından muhtemelen bazı katı koşullar dayatılacak.

Büyük ölçekli dış yardım paketleriyle ilişkilendirilen gerçekçi koşullar ve yapısal talepler genellikle şöyle oluyor:

Başta sübvansiyonlar, sosyal yardım programları ve büyük kamu yatırım projeleri olmak üzere hükümet harcamalarında kesintiler.

Vergi tabanlarının genişletilmesi, KDV ve kurumlar/kişisel gelir vergilerinin artırılması ve vergi toplama etkinliğinin iyileştirilmesi.

Para birimini istikrara kavuşturmak ve enflasyonu kontrol altına almak için zorunlu kılınan faiz oranlarındaki keskin artışlar, ekonomide ani daralmaya neden olacak.

Verimliliği artırmak ve devlet yükümlülüklerini azaltmak için kamu iktisadi teşebbüslerinin (KİT) zorunlu satışı.

İflas eden bankaların kapatılması, daha sıkı düzenleyici çerçeveler ve şeffaflık zorunlulukları da dahil olmak üzere bankaların zorla yeniden sermayelendirilmesi, yeniden yapılandırılması veya konsolidasyonu.

Bürokratik engellerin azaltılması, iş kanunlarında reform yapılması, yabancı yatırım kurallarının hafifletilmesi ve korumacı politikaların kaldırılması.

Daha güvenilir, piyasa temelli bir döviz kuruna geçiş veya aşırı durumlarda sermaye kaçışını önlemek için geçici döviz kontrolleri.

Rezervlerin daha şeffaf bir şekilde yönetilmesi ve döviz piyasasına müdahale için katı kurallar getirilmesi.

Sıkı uluslararası mali standartların uygulanması, bankacılık ve kamu sektörü finansmanının açık bir şekilde denetlenmesi ve mali operasyonların zorunlu olarak kamuya açıklanması.

Sıkı bir yolsuzlukla mücadele mevzuatı, bağımsız yargı denetimi ve kamu harcamalarında şeffaflığı izlemek için güçlendirilmiş düzenleyici kurumların uygulamaya konulması.

Borç vadelerini uzatmak, faiz oranlarını düşürmek veya kısmi borç affını kabul etmek için tahvil sahipleri, borç verenler veya iki taraflı alacaklılarla dış borçların yeniden müzakere edilmesi.

Yardım, reformlar ve mali disiplinle ilgili net, ölçülebilir kilometre taşlarına dayalı olarak aşamalı olarak serbest bırakılması.

Kemer sıkma politikalarının insani etkilerini hafifletmek ve sosyal istikrarı sağlamak için hedefe yönelik sosyal yardım programlarının uygulamaya konulması ve fonların açıkça hassas durumdaki nüfuslara tahsis edilmesi.

Merkez bankası bağımsızlığı, düzenleyici gözetim organları, yargı bağımsızlığı ve parlamento denetiminin iyileştirilmesine yönelik şartlı yükümlülükler.

Uluslararası kuruluşlara (IMF, AB, Dünya Bankası) düzenli raporlama yükümlülükleri, sürekli izleme ve ilerleme ve uyumun periyodik bağımsız incelemeleri.

Bu koşullar Türkiye'nin acil ödeme gücü sorunlarını istikrara kavuşturur ama kemer sıkma ve ekonomik daralma nedeniyle başlangıçta sıkıntı ve sosyal gerilime neden olması muhtemel. Uzun vadeli iyileşme ve istikrar büyük ölçüde siyasi kararlılığa, reformların etkili bir şekilde uygulanmasına ve toplumun bu tür yardımların gerektirdiği kısa vadeli acılara karşı dirençli olmasına bağlı.