yeni bir belgeselin gururunu yaşıyoruz: türk pasaportu, avrupa'daki türk diplomatların çabalarıyla nazi kamplarına gitmekten kurtulan yahudilerin hikayelerini anlatıyor. bu kişisel kahramanlıklar insanı duygulandırıyor elbette; bu kişilerin temsil ettiği devletin korkaklığı ve acımasızlığı da bir o kadar utandırıyor. türkiye tarihine "struma vapuru hadisesi" olarak geçen olaydan söz ediyorum.romanya'da yaşayan yahudilerden 769'u, ondokuzuncu yüzyılın ortalarında yapılmış olan, ikinci dünya savaşı dönemindeyse artık nehirde sığır taşımacılığında kullanılan derme çatma bir gemi olan struma'ya doluşup karadeniz'e açılmış, filistin'e gitmeye çalışıyordu.
15 aralık 1941'de istanbul'a geldiler. türkiye cumhuriyeti devleti ne yapacağını şaşırdı; almanya'nın gazabını üzerine çekmek istemiyordu; topu londra'ya atmaya çalıştı (filistin o sırada ingiltere mandası altındaydı), ama ingiltere de yahudiler konusunda daha iyi bir sicile sahip değildi. ingiltere'nin orta doğu'dan sorumlu bakanı lord moyne, struma'ya yardım edilmemesi için bizzat uğraştı, türk hükümetine de vapuru karadeniz'e geri göndermesi için baskı yaptı. iki ayı aşkın bir süre boyunca sarayburnu önünde bekletilen vapur, sonunda romanya'ya geri dönmek üzere yeniden karadeniz'e açılmaya zorlandı. türk yetkililer vapura çıkıp zincirini kesti; vapurun motoru ve telsizi çalışmıyordu, yakıtı yoktu, o nedenle römorkörle türk karasularının dışına çıkarıldı. 24 şubat 1942 sabahı struma, bir sovyet denizaltısı tarafından, istanbul'un yaklaşık altı mil açığında torpillendi; batan gemiden yalnızca bir kişi kurtulabildi, david stoliar. balıkçıların istanbul'a getirdiği stoliar, altı hafta boyunca hapiste tutulduktan sonra, ingiltere'nin de yumuşamasıyla filistin'e gidebildi.
dönemin cumhurbaşkanı ismet inönü, başbakansa refik saydam'dı. saydam şu açıklamayı yaptı: "biz bu hususta elimizden gelen her şeyi yaptık. türkiye, başkaları tarafından arzu edilmeyen insanlar için vatan hizmeti göremez. bizim tuttuğumuz yol budur. kendilerini bu sebepten istanbul'da alıkoyamadık."
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
adınızın görünmesini istiyorsanız ama google hesabınız yoksa lütfen yorumunuzun sonuna adınızı ekleyin.