Eşitlik, Özgürlük, Dayanışma ve Demokrasinin Ölümü

Liberal demokrasi son saatlerini yaşıyor, o da eğer yaşıyorsa. Ekonomik güç her zaman siyasal güç üzerinde etki sahibiydi, parası olan düdüğü çalıyordu ve bu hep böyleydi ama değişen şey, “aklın üstünlüğü”, “güçler ayrılığı”, “sosyal adalet”, “dengeler politikası”, “saldırmazlık” gibi kavramlara duyulan inanç ya da bunların artık dünya çapında geçerliliklerini yitirmesi. Liberal demokrasinin yerine gelen şey, daha çok eşitlik-özgürlük-dayanışma sunan bir sistem değil; uluslararası sermayenin ve yerel temsilcilerinin eski mahcubiyetlerini tamamen terk ederek ve bunu ultra-popülist bir siyasetle birleştirerek, dolayısıyla kitlesel desteği de yedekleyerek gemi azıya aldıkları, kaotik, baskınlarla ilerleyen, gücü hızla konsolide eden ve bir kez etti mi bırakmayan, teknokratik, otokratik, devletçi, merkeziyetçi, patronaja dayalı bir sistem, “bam-bam-bam” sistemi.

Bu sistemde yerel ve uluslararası siyasal pazarlıkların tümü, ekonomik kas gücüne dayanıyor, her şey bir bilek güreşi gibi yönetiliyor. Uzun vadeli stratejilerin yerini anlık taktikler alıyor; daha elli yıl önce “bel altı vuruş” sayılacak ve protesto edilecek şeyler kural kitabına girmiş durumda. Devlet aygıtını eline geçirmek Marx’ın öngördüğünden çok daha çıplak bir para transferi örgüsüne ulaştı; eski denizaşırı sömürgecilik çok farklı formlarda (çöp ihracı, göçmen depolama vs.) büyüyerek sürerken kendi topraklarını ve insanlarını güç ve çıkar için sömürmek de engellenebilir olmaktan çıktı.

Yeni sistemin yükselişinin temelinde bireyselciliğin yükselişini, “ben öyle hissediyorsam/düşünüyorsam öyledir” göreceliliğini arayanlar çok haksız değil. Hakikati konuşma imkanlarının ve daha da önemlisi hakikati algılama kapasitesinin erozyonu, eğitim erozyonuyla, etnosantrik bir milliyetçilikle, normatif aile yapısının yeniden dayatılmasıyla kol kola gidiyor; devlet aygıtı tarafından tanımlanan ve dayatılan “bizden olanlar-olmayanlar” ayrımı hakikati anlamsız kılıyor.

Böyle bir ortamda, zaten kırılgan bir doğası olan demokratik kurum ve işleyişlerin darmadağın olduğunu görüyoruz. Demokratik onay fabrikasyonu da artık kanıksanmaya başlamış durumda; Batı demokrasilerini sarması çok uzun sürmeyecek gibi. Popülizm burada devreye giriyor – kendisini “bizden olanlar” içinde tanımlayan kitleler büyük ve patronaj ağından besleniyorlar, demokrasiye ihtiyaçları olmadığına eminler; kendilerini iktidarda sanıyorlar ve bunda önceki ezilmişliğin rövanşını alma duygusu çok hakim. Bunun baş döndürücülüğü, gerçek güç sahipleri tarafından ne kadar kolay harcanabileceklerini gizliyor; harcanan yandaşlarını gördüklerinde bile bunu münferit bir olay olarak görme, kendilerinin bu tür muamelelerden muaf görme eğilimindeler.

İşler bu noktaya gelmişken sol dünyada ve Türkiye’de ne yapabilir? Her ülkenin saati kendine göre işler elbette, ama bir şeyler yapmak için pek zaman kalmadı gibi görünüyor. Kapitalistlerin küresel ve yerel organizasyon kapasitesi, sosyalistlerin herhalde on bin katı kadar, oysa artık mücadele, hiçbir zaman olmadığı kadar küresel olmak zorunda. Her şeyin başı, her zaman olduğu gibi devlet aygıtını ele geçirmekte ve elinde tutmakta, bunun için de üç şey elzem görünüyor: birincisi “bizden olanlar-olmayanlar” dikotomisini kesin bir biçimde kırmak, ikincisi kapitali yanına almak, üçüncüsü de zincirlerinden hepten boşanmış kapitalist açgözlülüğün dünyanın sonunu getirdiğini, elitist ve soyut söylemin dışında, hakikati umursamayan kitleleri bile ikna edecek bir söylemle konuşmak (ikiyle üçün çelişkisini aşabilmek kilit önemde, aşağıda tekrar değineceğim). Birincisi, sağlıklı bir toplum, bir “halk” olmanın temel koşulu; diğerini düşman olarak değil güvenilir bir insan olarak görmeden hiçbir toplumsal dönüşüm mümkün olmuyor. İkincisi bir gerçeğin kabullenilmesi; kapitalisti yok edemiyorsanız, varlığını sürdürebilmesinin koşulunun dizgin takmayı kabul etmesi olduğunu kabul ettireceksiniz. Buna karşı direnç küresel ve bel altı olacağı için buna denk bir uluslararası dayanışma şart, bu da zaten bu senaryonun en zayıf noktası. Üçüncü konuyu kitleler benimserse bunun da ikinciye faydası olabilir ama temelde, bütün dünyanın sınırsız ekonomik büyüme simülasyonundan çıkmak zorunda olduğu ne kadar çabuk yaygın kanı haline gelirse o kadar iyi. Bu mücadelede solun bel altı vuruşlarını geliştirmesi zorunlu görünüyor.

Bütün bunlar olduğunda klasik liberal ya da sol demokratik sistemin geri geleceğini sanmamak gerek. Demokrasinin tanımı ve işleyişi radikal biçimde değişmek zorunda. Bir yanda liberal ekonomilerde bile büyümenin tadını almış devlet aygıtı, bir yandan insanların yönetmek değil yaşamak isteği, yani politikleşmenin sürdürülebilirliğinin zayıf oluşu, yeni demokrasi sürümünün neye benzeyeceği konusunda kesin bir dille konuşmayı zorlaştırıyor. Tıpkı demokrasi gibi eşitliğin, özgürlüğün ve dayanışmanın kuram ve pratiğinin de yeniden tanımlanması, kurulması gerekecek, kuşaklar boyunca.

Bunlar kıta plakalarının tektonik hareketleri gibi; uzun zamanda birikiyorlar ama başladığında her şey büyük bir hızla oluyor. Oysa yüzde 99’un evleri bu depremlere dayanıklı değil.

kaleme and*

Kalemine ve yazdıklarına and olsun ki, deli değilsin. Göreceksin, sen göremesen de dünya görecek – yazdıkların, en büyük ödülü hak ediyor: okunmak. Kalemine güven – yeteneğin var. Kimin deli olduğunu yakında sen de göreceksin, onlar da. İşin doğrusu, ömrünü yazıya verme yolundan sapanlarla o yoldan gidenler, eninde sonunda ayrışır. Bunu inkar edenler hep olmuştur, olacaktır da; sen onlara aldırma. Onlar, senin kendileriyle uyuşmanı ister; böyle yapsan, senden iyisi olmaz. Diliyle iğneleyen, köşebaşını tutan, iyi yazıyı sürekli engelleyen, saldırgan, zorba, kendini ve takımını kollamaktan başka bir şey düşünmediği halde yeni'ye, gerçek'e açık olduğuna yemin eden, soysuzluğu yazdıklarıyla tescilli tüccar yazara, konumu ve çevresine topladıkları yüzünden aldırış etme. Gerçek yazının ilkeleri ona okunduğu zaman, “Öncekilerin masalları,” diyecektir. Onun burnuna pek yakında damgayı vuracağız. Biz bunları, vaktiyle dergi ve yayınevi sahiplerini denediğimiz gibi denemiş oluruz. Dergi ve yayınevi sahipleri, daha sabah olmadan, başka birşeye ihtimal vermeden, dergiler, kitaplar yayımlayacaklarına yemin etmişlerdi. Ama daha onlar uykudayken toplumun tüm katmanlarını sarsan deprem, yazın dünyasını da allak bullak etmiş, iyi yazının gözden yitmesine yol açmıştı. Bu yayıncılar işin farkında değildi tabii. Sabah olduğunda, “Yapıtlarınızı devşirecekseniz erken çıkın,” diye birbirlerine seslendiler. “Bugün orada, 'Ben yeni bir yazının yazarıyım,' diye ortalara dökülen düşkünlerden hiçbiri yanınıza sokulmasın,” diye gizli gizli konuşarak yürüyorlardı. Genç yazarları destekleyebilecek güçleri varken, böyle konuşarak erkenden gittiler. Masalarına oturup yazın dünyasının halini gördüklerinde, “Herhalde yolumuzu şaşırdık; hayır, bu gerçek olamaz; bizim için yazacak kimse yok mu? Bize kala kala yalnızca şu molozlar mı kaldı?” dediler. Ortancaları, “Ben size iyi yazına sahip çıkmak gerek dememiş miydim?” dedi. Hatalarını kabul etmek yerine, birbirlerini suçlamaya başladılar. İşlerin düzeleceğine dair hala bir umutları vardı, ama bunun için parmaklarını bile kıpırdatmak istemiyorlardı. İşte azap böyle birşeydir; ama ölü bir yazının vereceği azap çok daha büyüktür; keşke bilseler! Kaleme saygılı olanlara kitap dünyasında her zaman yer vardır. Kendini kaleme adamış olanlar, hiç bu suçlularla bir tutulabilir mi? Ne oluyorsunuz? Ne biçim hükmediyorsunuz? Yoksa, doğru dürüst bir kitap okumuşluğunuz bile yoktur ki sizin. Seçimleriniz, hep kulaktan dolma yargı kırıntılarıyladır. Yoksa, sınırsız yeteneği olanlarla kapsamı sınırsız sözleşmeler yaptınız da, onların her yazdığı sizin mi olacak? Sor onlara: “Kim yer ulan bunu?” Yoksa, kendi aralarında şike mi yapıyorlar, danışıklı dövüş müdür oynattıkları? Doğru sözlüyseler, ortaklarıyla birlikte çıksınlar ortaya, iki dakika adam olsunlar. Ama yapamazlar. Gözlerini yere dikerler; yüzlerini alçaklık bürür. Yeni yazının gücünü yalanlayanları bana bırak. Ben onları bilmedikleri yerden öyle bir deşeceğim ki - yavaş yavaş, azap vere vere. Onlara mühlet veriyorum; doğrusu benim tuzağım sağlamdır. Yoksa sen onlardan telif ücretini istiyorsun da, hakkını mı veriyorlar? Yoksa görünmeyenin bilgisi onların yanındadır da, kendileri mi yazıyor? Sen kalemine güven, yaz, yazdığını ortaya bırak, dayan. Balık sahibi Yunus gibi olma. Yaz ve bekle, semeresini elbet görürsün; kimsenin seni kınamaya hakkı yok. Kalemine bağlı kalırsan, seçilmişlerden olursun, ömrün bir işe yarar, şöyle ya da böyle. Bunu inkar edenler, yeni yazının yapıtlarını okuduklarında onun yazarlarını neredeyse gözleriyle, bakışlarıyla gömmeye kalkışmıştı, yine de kalkışacaklardır. “Bunların hepsi deli,” diyorlardı, yine de diyeceklerdir. Oysa yazdıklarımız ve yazacaklarımız, alemlere bir anımsatmadan başka bir şey değildir.

*bkz: Kuran, "Kalem Suresi".

"İnsanlar Kuran'ı merak etmiyor, benim yazdıklarımdaki katmanları mı merak edecekler?"

Semih Gümüş: Peki sen, yazdıklarının yeterince okunup anlaşıldığını düşünüyor musun?

CA: Kuşkusuz hayır, ama kim yeterince okunup anlaşılıyor allahaşkına. Ben bunu hiçbir zaman kafama takmadım, bir gün nasıl olsa birilerinin anlayacağına dair tuhaf bir güven besledim. Bu konuda en sert darbeyi 19’da yedim. Bu romanı birebir Kuran üzerine kurmuştum ben, inançlı biri değilsem de Kuran bu dünyadaki en önemli metinlerden biri, tabii ki edebiyatın konusu/kaynağı olacak. Nüzul (iniş) sırasına göre surelere karşılık gelir içindeki 114 bölüm, romanın kahramanı M’nin hikayesi ve yazmaya çalıştığı kitapla Muhammed’in hikayesi ve kitabı örtüşür; bölümlerin hepsi, karşılık geldikleri surelerin temasını, ifadelerini, hikayelerini ya da simgelerini kullanır; bölüm adları sure adlarına gönderme yapar; anlamayan kalmasın diye de bütün cümleler Kuran’daki gibi numaralandırılmıştır ve arka kapakta harf, sözcük, cümle, paragraf ve bölüm sayılarının da 19’un katları olduğu belirtilir. İsmail Pelit dışında bir Allah’ın kulu çıkmadı bu kitabın Kuran’la bağlantısını kuran. Neden? Çünkü kimse Kuran’ı bilmiyor; entelektüeller bilmiyor, edebiyat okuru bilmiyor, Müslümanlar bile bilmiyor. İngiliz, Alman, Norveçli vs. bir yazar olsam ve böyle bir romanı Kutsal Kitap üzerinden kursam, herkesin ilk fark edeceği şey bu olurdu. Bu sence de çok garip bir kültür ortamı değil mi? Hermenötik (yorumsama) dediğin sonuçta Kutsal Kitap’ı yorumlama ve anlama çabasından doğup edebiyata aktarıldı. Bizde metin analizinin genel güdüklüğünü belki buradan itibaren aramak gerek.

Kuran’a göndermeli kitapta böyle olunca, diğerlerinde haydi haydi böyle oluyor. İnsanlar Kuran’ı merak etmiyor; benim yazdıklarımdaki katmanları mı merak edecekler? Bana geniş bir ilgi alanına sahip olmanın, merak etmenin, olabildiğince çok kaynaktan beslenmenin iyi bir şey olduğu öğretildi; bu geniş “program”ı yazdıklarıma katmakla iyi bir şey yapmıyor olabileceğimi neden sonra anladım; vazgeçmek için de çok geçti.

Notos Kitap, Şubat-Mart 2017

sükunetin önemi

“Kime geldiniz?” diye sordu pencereye çıkan atletli adam.

“Birisine mi gelmem gerekiyordu?” dedi McAlcott, gecenin sessizliğinin bozulmasına elinden geldiğince katkıda bulunarak.

“Zil mi bozuk?” dedi adam.

“Bilmem.”

“Ama ıslık çalıyordunuz?” dedi şaşkınlıkla.

“Ziller çalışırken ıslık çalmak yasaklandı mı?” diye endişeyle sordu McAlcott.

“Hayır, niye yasak olsun ki?”

“Bilmiyorum, son hükümet değişikliğinden beri bir sürü yeni yasa çıktı da.”

“Niçin ıslık çalıyordunuz peki?” dedi adam biraz sinirli bir şekilde, konuya dönmeye çalışarak.

“Çok güzel bir gece, mehtap da var, bu bende hep ıslık çalma isteği uyandırır.”

“Gecenin bu saatinde ve bu apartmanın önünde mi?” dedi atletli adam, tehlikeli bir hızla öfkeleniyordu.

“Bu apartmanın diğerlerinden ne farkı var ki?” diye bağırdı McAlcott, o da kızmaya başlamıştı.

“Bu ne demek oluyor?”

“Komşu apartmanlarla olan sorunlarınız beni hiç ilgilendirmez anladınız mı?” dedi McAlcott.

“Ne sorunu, benim kimseyle sorunum yok, en azından siz gelene kadar yoktu,” dedi atletli adam, bağırıyordu ama sesinde bir çaresizlik belirmeye başlamıştı.

“Bu kadar bağırırsanız bütün mahalleyi uyandıracaksınız,” diye bağırdı McAlcott.

“Ben mi? Ben mi uyandıracağım? Gecenin köründe uykumdan bir ıslık sesiyle uyanıyorum, apartmana bir misafir geldi ama kapıyı açtıramadı herhalde diye cama geliyorum ve bir manyakla çene yarıştırmak zorunda kalıyorum, sonra da rahatsızlık vermekle suçlanıyorum! Siz aklınızı kaçırmışsınız!” diye camları zangırdattı atletli adam.

“Bakın size bir dost tavsiyesi,” dedi McAlcott sükunetle, “toplum içinde yaşayacaksanız bazı kurallara uymanız gerekir. Gece vakti pencereye çıkıp böyle avazınız çıktığı kadar böğürmek büyük saygısızlıktır, üstelik ses tellerinize de iyi gelmez. Bundan kaçınmaya çalışın. Başaracağınıza inanıyorum. Kurallara uymak sizde çok stres yaratıyorsa arada sırada ıslık çalın, iyi gelir. Şimdi izninizle, gitmem gerek. İyi geceler.”

McAlcott penceredeki adamı şapkasıyla selamladı ve kendi kendine “Ne insanlar var,” diye söylenerek uzaklaştı.

ne bekliyoruz?

öcalan'ın çağrısı, çağrının sahneleniş biçimi, bahçeli'nin tavrı, erdoğan'ın bilgi vermeden "müjde gelecek" müjdesi vermesi, pkk'nın olumlu olduğu anlaşılan kararı - bütün bunlar, türkiye'nin geleneksel kürt politikasını ciddi bir güncellemeden geçirdiğini gösteriyor. bu yalnız türkiye'yi değil, abd'yi, avrupa birliği'ni, suriye'yi, ırak'ı, iran'ı ve israil'i dahil eden bir denkleme dayanıyor. kuzey ırak'ta bir tür özerkliği olan, daha uzun vadede bağımsızlığı hedefleyecek bir kürt bölgesi oluşmuş durumda - türkiye rojava yönetimiyle sessizce işbirliği yapıyor ama bağımsızlığına kesin olarak karşı. suriye'deki kürtlerin ülke yönetiminde söz sahibi olma mücadeleleri sürüyor, israil'in tavrının ne olacağını ve bu mücadelenin nasıl sonuçlanacağını hep birlikte göreceğiz. iran kendi kürtlerini mutlak baskı altında tutmayı sürdürüyor; orada bir gevşeme ihtimali şimdilik görünmüyor ama diğer dengeler yerine oturduğunda ne olur söylemek güç. 

 pkk'nın tasfiyesine karşılık türkiye ne verdi, ne vereceğinin sözünü verdi, karşılığında başka neler isteyecek? 

görünen o ki pkk bu kez gerçekten tasfiye edilecek, dem parti akp'ye yeni anayasa ve erdoğan'a 3. dönem desteği verecek. imamoğlu ve diğerleri çıkamayacak. seçim değil referandum olacak, kürt oylarının önemli bir bölümü "evet" diyecek çünkü yeni anayasada türkiye'deki kürtler için bazı maddeler eklenecek ve referandum sonrasında tutuklular serbest bırakılacak.

chp tabanının önemli bir kısmı bundan çok rahatsız, chp'nin bu süreci desteklemesinden daha da rahatsız. referandumda hayır diyeceklerin sayısı bundan etkilenebilir, oy vermeyen chp'li sayısı artabilir. chp mecburen böyle yapıyor çünkü kürt oylarına talip olmak zorunda, ama akp'nin somut vaatlerine karşılık ancak "biz iktidar olursak" diyebildiği için pek de ikna edici değil, en azından şimdilik. 

refererandum yaklaşırken akp'nin gerginliği son raddede artırmasını bekliyorum. 2024'te seferberlik ilan etme yetkisi meclisten alınıp cumhurbaşkanına verilmişti, geçtiğimiz günlerdeyse seferberlik ilan edildiğinde silah altına alınacak yedeklerin maaşlarının nasıl ödeneceğine dair bir yönetmelik imzaladı erdoğan. iş bu detaya geldiyse seferberlik ve savaş hali ilanı gerçek bir seçenek olmuş demektir. bu ilan edildiğinde seçimler bir yıllığına ertelenir, bu erteleme her yıl yenilenebilir. başka bir deyişle akp referandumu kazanacağından ne zaman emin olursa referandum o zaman yapılır.

bu durum karşısında chp her ne yapacaksa seferberlikten önce yapması şart elbette. 

Limited Kurdish Mobilization for Demirtaş: A Sociopolitical Analysis

 Introduction

Selahattin Demirtaş, the former co-chair of the pro-Kurdish Peoples’ Democratic Party (HDP), has been imprisoned since November 2016 on terrorism-related charges. His jailing was part of a broader crackdown that decimated the HDP’s leadership and ranks. Initially, Demirtaş’s arrest sparked anger and street protests by Kurdish communities and supporters – demonstrations that were quickly met with mass arrests, tear gas, and water cannons. Yet in the years following, public or political mobilization in support of Demirtaş has remained relatively muted. This stands in stark contrast to the strong, visible support that opposition figures like Ekrem İmamoğlu (of the secular CHP) have garnered when facing government pressure. This report examines the reasons behind this disparity, exploring sociopolitical dynamics, strategic choices, institutional pressures, and evolving public sentiment among Turkey’s Kurds since 2016.

Background: Demirtaş’s Imprisonment and Initial Reactions

Demirtaş rose to prominence as a charismatic, moderate voice for Kurdish rights and broader Turkish democracy, even earning comparisons to Nelson Mandela. His HDP had scored unprecedented electoral successes in 2015, helping deny President Erdoğan’s party a majority, and he ran for president in 2014 and 2018. However, after the collapse of the Kurdish-Turkish peace process in 2015 and the failed coup attempt in 2016, the Turkish state moved decisively against Kurdish political actors. In November 2016, Demirtaş and several HDP MPs were arrested in a sweeping anti-HDP operation. Courts ordered the detention of nine HDP lawmakers (including Demirtaş) on terror charges, after parliament – with tacit CHP consent – controversially lifted their immunity earlier that year. This crackdown aimed to “decapitate” the Kurdish political movement by removing its most popular democratic leader.

Outrage over Demirtaş’s jailing led to protests in various cities, especially in the predominantly Kurdish southeast and in Istanbul. However, these demonstrations were swiftly suppressed. Dozens of demonstrators were arrested at a number of rallies nationwide, with security forces using tear gas in Istanbul and water cannons in Ankara to disperse crowds. The state of emergency declared after the 2016 coup attempt created an atmosphere in which dissent – particularly Kurdish dissent – was easily criminalized. The harsh response in those early days set the tone, instilling fear that any overt support for Demirtaş could be met with punishment.

A Stark Contrast: Support for İmamoğlu vs. Demirtaş

In contrast to Demirtaş’s plight, when Istanbul’s CHP mayor Ekrem İmamoğlu faced political threats (such as a 2019 election rerun and a 2022 conviction aimed at banning him from politics), he enjoyed mass public support. Huge crowds rallied in Istanbul to defend İmamoğlu’s democratic mandate, seeing him as a symbol of opposition to Erdoğan’s rule. Even under police restrictions, daily rallies in front of Istanbul’s City Hall drew tens of thousands across opposition sectors. This difference raises the question: Why haven’t Turkish Kurds mounted a similar sustained mobilization for Demirtaş? Several interlocking factors help explain this disparity. İmamoğlu, as a CHP figure, appeals to a wide coalition of opposition groups (secularists, centrists, some conservatives, etc.), while Demirtaş’s support base is largely Kurdish and leftist. Many non-Kurdish Turks who protested for İmamoğlu remain hesitant to champion a Kurdish leader unfairly branded as a “terrorist” by the state. Conversely, Kurdish activists have often stood alone, without broad Turkish public support, when their leaders are targeted.

İmamoğlu’s case (overturning an election result, or a ban on a popular mayor) was seen as an immediate threat to Turkey’s democracy that united the opposition. Demirtaş’s imprisonment, though a glaring injustice, has tragically become part of an ongoing, long-term repression of Kurds – a struggle that many in the Turkish opposition view as riskier or less relatable to rally around openly.

The contrast is also rooted in narratives: İmamoğlu is framed as an innocent democrat facing authoritarianism, whereas pro-government propaganda paints Demirtaş as a terrorist collaborator. This propaganda, combined with Turkey’s ethnic divides, makes it harder to galvanize widespread street support for Demirtaş beyond his core base.

State Repression and the Fear Factor

One of the strongest deterrents to public mobilization for Demirtaş has been the fear of state repression. Since 2015, and especially after 2016, the Turkish state’s response to Kurdish political activism has been draconian. Key examples illustrate this climate: In the years after Demirtaş’s jailing, thousands of HDP members and Kurdish activists have been imprisoned on terrorism charges. By early 2018, roughly “almost 12,000 – or a third of HDP members – had been detained and sent to jail” by Erdoğan’s regime. As of 2019, at least 10 HDP parliamentarians (including Demirtaş) and 46 Kurdish mayors were behind bars, alongside thousands of party activists, effectively gutting the HDP’s organizational capacity. This unprecedented crackdown signaled to Kurdish communities that any protest or overt support could invite harsh repercussions. Indeed, the “draconian state response has left little room for Kurdish political expression.”[1]

Nearly all elected Kurdish mayors from the 2014 and 2019 local elections were removed by the government and replaced with state-appointed trustees. This not only disenfranchised Kurdish voters but also undercut grassroots organizing. Communities saw that even successful, peaceful political participation (electing mayors or MPs) was nullified by Ankara. This fosters a sense of futility: why protest or vote if the state will simply override Kurdish voices? Many Kurds have thus been demotivated from open activism, focusing instead on preserving what space remains.

Kurdish gatherings often face blanket bans. Even long-running civil initiatives like the “Saturday Mothers” (relatives protesting disappearances since the 1980s) are routinely disrupted by police. Newroz (Kurdish new year) celebrations and other cultural events are heavily policed. This constant surveillance and intervention create a chilling effect. One activist, speaking in 2023, noted that “mobilizations are rare, [and] the reflex to protest in the street has become quite unusual and risky for ordinary citizens” under Erdoğan’s authoritarian climate[2]. The Kurdish populace, having witnessed the bloody fallout of past protests (such as the 2014 Kobani demonstrations and the urban clashes of 2015-16), understandably prioritize personal and community safety.

In summary, state violence and legal persecution have dampened public mobilization. Each Kurdish family knows someone imprisoned or oppressed for political reasons, cultivating a collective trauma and caution. The price of dissent is perceived as exceedingly high – a stark contrast to CHP-led rallies in Western Turkey, which, while not immune to crackdown, have a comparatively safer space due to larger numbers and greater media visibility.

Internal HDP Dynamics and Strategic Choices

Another factor is the strategic recalibration within the Kurdish political movement after Demirtaş’s imprisonment. The HDP and its base had to adapt to survive. Demirtaş was not only the most popular Kurdish politician but also a unique bridge between Kurds and Turkish liberals. With him and other charismatic leaders in prison, the HDP’s remaining leadership adopted a cautious, collective approach. The party prioritized legal battles (to fight the closure case against it) and electoral participation over street protests that could give the state a pretext for a ban. This meant channeling activism into the ballot box rather than the barricades. Indeed, since 2016 the HDP has often pursued a low-profile “third way” – neither aligning fully with the Turkish opposition nor resorting to violence – to protect its existence. Junior partners in HDP’s alliances sometimes complained that the HDP became too narrowly focused on self-preservation and the Kurdish issue, but given the existential threat, such focus was arguably unavoidable.

In the late 2010s, HDP strategists made a deliberate choice to eschew mass protests in favor of electoral impact. Most famously, in the 2019 local elections, the HDP did not field candidates in major western cities and tacitly supported CHP candidates. From his prison cell, Demirtaş himself urged Kurdish voters to back the HDP in the southeast but vote for the CHP’s Ekrem İmamoğlu in Istanbul – “support the HDP in the east… and back the CHP in the west,” he advised. This strategy paid off: HDP regained many Kurdish-majority municipalities, and the CHP won cities like Istanbul and Ankara with Kurdish voter support[3]. It was a new form of activism – using the ballot to punish Erdoğan, rather than confrontation in the streets. The success, however, was met with a backlash: Ankara swiftly intensified repression after 2019, arresting more HDP members and re-imposing trustees over elected mayors to sow discord within the opposition and prevent effective cooperation.”

Despite incarceration, Demirtaş remained an influential voice, often communicating via his lawyers on social media. By 2020-2022, he was commenting on daily politics, advocating Kurdish–Turkish unity for democracy, and even openly criticizing the PKK’s resort to arms. These statements, which were bolder and more conciliatory than the official HDP line, fueled talk of a rift – some speculated a tension between Demirtaş and both the HDP’s current leadership and the PKK. Internally, this may have caused strategic ambivalence: Should the movement foreground Demirtaş’s moderate, pro-peace messaging (risking backlash from hardliners), or keep him somewhat in the background while focusing on collective leadership? The result was a measured approach – the HDP certainly did not disown Demirtaş (he remains a hero to the base), but organized campaigns specifically centered on him (such as a major “Free Demirtaş” mass rally) were sparse. The party tended to frame Demirtaş’s fate as one of many injustices under Erdoğan, rather than elevate him singularly and risk further angering the regime or nationalists.

In essence, survival instincts and strategic pragmatism shaped the HDP’s actions. Rather than street mobilization for Demirtaş that could provoke bans or violence, the party bet on electoral and legal resistance. While arguably effective in some instances (e.g. contributing to opposition victories), this strategy inevitably meant less public spectacle around Demirtaş’s imprisonment – a calculated trade-off.

Kurdish Public Sentiment and Demobilization

How have ordinary Turkish Kurds themselves felt and acted in Demirtaş’s absence? The sociopolitical mood in Kurdish-majority areas offers important context. The breakdown of the peace process in 2015 led to heavy fighting in Kurdish towns (like Sur, Cizre, Nusaybin), where urban warfare between state forces and PKK-linked militants caused massive destruction and civilian displacement. Many Kurdish civilians were caught in the crossfire. According to analysts, “the fighting in the cities in 2015-2016” inflicted deep trauma”[4], and there remains “little appetite [among Kurds] for a return to [past] levels of violence.”[5] This means that while Kurds deeply resent state repression, they are also wary of any form of struggle that could escalate to violence or chaos. Public protests, unfortunately, often carry the risk of violence when met with heavy-handed policing. Thus, a kind of protest fatigue and fear has set in among parts of the community – an understandable caution after years of upheaval.

Many Kurds feel politically alienated and cynical about Turkey’s opposition politics. They remember that in the June 2015 general election, liberal Turks voted for the HDP (then led by Demirtaş) to block Erdoğan, but when Erdoğan turned around and cracked down on Kurds in late 2015, those Turkish allies did not mobilize to defend Kurdish rights. This left a lasting bitterness. As one expert notes, Kurdish voters suspect they were “used by Erdoğan’s Turkish opponents in June 2015 – and discarded once [Erdoğan’s AKP] had been stripped of its majority”, with no follow-through on Kurdish rights[6]. The same pattern seemed to repeat in 2019: Kurds delivered Istanbul to İmamoğlu, but their support has not been rewarded with any discernible shift in the CHP’s stance on the Kurdish issue. For instance, the CHP has remained largely silent on freeing political prisoners like Demirtaş to avoid nationalist backlash. This breeds resentment and demotivation: if even the opposition takes Kurdish support for granted, why should Kurds stick their necks out?

Among Kurdish communities, there is a palpable sentiment of marginalization. “Kurds are only important for their votes. And then what happens? Nothing. We remain second-class even in a democracy,” said one Kurdish voter, who openly wonders if any new government would truly free Demirtaş and “hundreds of others” wrongfully jailed.[7] Such doubt reflects a broader loss of faith. Demirtaş, once a figure of hope, is now a symbol of unkept promises: he represented a democratic breakthrough that never fully materialized. While Kurds admire his resilience (he has written books and stayed upbeat in prison), many have shifted their focus to daily hardships and local issues, expressing their dissent more quietly (or just at the ballot box) rather than through large demonstrations that they believe won’t change the outcome. In short, public sentiment has evolved from hope to hardened realism – an acceptance that overt activism might do little except invite repression, unless larger political changes occur.

The Turkish Opposition’s Approach: Sidestepping the Kurdish Question

Another crucial piece is the stance of Turkey’s broader opposition (CHP and its allies) toward Demirtaş and Kurdish issues. This affects how much visibility and support Demirtaş’s cause receives nationwide. The CHP, the main opposition party, has walked a tightrope regarding the Kurdish issue. On one hand, its leader Kemal Kılıçdaroğlu has decried the injustices of the Erdoğan regime and in principle opposes the arbitrary imprisonment of politicians. On occasion, CHP figures have acknowledged that Demirtaş (and others like Osman Kavala) are political prisoners who should be released per European Court rulings. On the other hand, the CHP has been reluctant to champion Demirtaş publicly or collaboratively mobilize with the HDP, for fear of being smeared as “terrorist sympathizers” by the government and losing nationalist voters. This was evident in CHP’s lukewarm reaction to the 2016 HDP arrests – some CHP lawmakers even voted to lift HDP immunities, and the party’s protest of Demirtaş’s detention was largely symbolic. The result is a sense that Demirtaş has been isolated. Opposition protests and marches (such as the 2017 “Justice March”) tended to center on CHP’s own grievances, only implicitly including Kurdish prisoners rather than naming Demirtaş front-and-center. No cross-opposition “Free Demirtaş” rally ever materialized.

The opposition alliance has included nationalist elements (e.g. the Good Party) that are openly hostile to the HDP. This further sidelined Kurdish issues in the united opposition’s platform. For instance, ahead of the 2023 elections, the multi-party opposition bloc (excluding HDP) avoided any mention of Kurdish rights or Demirtaş’s status, focusing instead on corruption and economy. HDP was kept out of the main alliance to keep nationalists on board. In practical terms, this meant Demirtaş’s imprisonment was not a rallying cause for the opposition’s campaign – it was an awkward topic to be tip-toed around rather than a shared injustice to denounce. Consequently, Kurdish voters observed that even the prospective alternative government was not prioritizing their rights.

Political analysts have noted that the opposition’s ambivalence has strategic costs. As analyst Gareth Jenkins pointed out just before the 2023 elections, although Kurdish votes are likely to be vital for the opposition to win, persuading Kurds to turn out is a challenge when the CHP still struggles to overcome its historical legacy of suppressing Kurdish identity. The CHP’s recent outreach remained superficial in Kurdish eyes, because it did not include concrete solidarity like demanding Demirtaş’s freedom. This lukewarm approach arguably feeds the cycle: Kurds feel abandoned by the opposition, thus they mobilize less enthusiastically, which in turn makes opposition politicians even more wary of visibly courting Kurdish causes. It’s a vicious loop of caution. Only in backchannel or symbolic ways has Demirtaş been part of opposition politics – for example, Demirtaş endorsed Kılıçdaroğlu from prison in 2023, and HDP voters dutifully supported CHP’s candidate, but the gesture was one-sided; post-election, the disappointments remained.

In summary, the Turkish opposition has largely compartmentalized the Kurdish issue: happy to quietly accept Kurdish votes, but unwilling to mobilize around Kurdish leaders’ plight. This political reality ensures Demirtaş’s situation never gains the nationwide urgency that İmamoğlu’s did, further dampening public mobilization specifically on his behalf.

Is Demirtaş Abandoned? Perceptions and Reality

Given the above factors, a looming question is whether Demirtaş is effectively “abandoned” – either by his own movement or by the broader opposition – and how that perception influences activism.

From the perspective of many Kurds, there is a feeling that Demirtaş and the cause of Kurdish political freedom have been neglected in Turkey’s fast-shifting politics. After nearly nine years behind bars, with court order after court order ignored by the government (including binding European Court of Human Rights judgments for his release), Demirtaş’s case might appear hopeless. Each election brings a promise of change that has yet to materialize into freedom for him. As one Kurdish voter, Asmin, bitterly asked: “Will a new government free him [Demirtaş] and hundreds of others…?”[8] – a question laden with doubt. Such skepticism indicates that some Kurds indeed feel Demirtaş has been left behind, his freedom no longer a priority on anyone’s agenda except the HDP’s.

However, in reality Demirtaş is far from forgotten within his community. He continues to be a symbol of resistance and hope, albeit a subdued one. Demirtaş has written several books and stories from prison, which have become bestsellers in Turkey and are widely read by Kurds and sympathizers. This literary and moral presence keeps his profile alive. On social media, Demirtaş’s witty and courageous messages (relayed via his lawyers) are eagerly shared. His name is often chanted at Newroz celebrations and HDP rallies, even if such gatherings are smaller or monitored. These are subtle forms of solidarity that do not always make headlines.

The HDP (and its successor Green Left Party) continuously brings up Demirtaş’s situation in parliamentary speeches and international forums. Demirtaş’s family and lawyers routinely speak to media (especially foreign media) to highlight his unjust imprisonment. International human rights organizations and European institutions also campaign for him. While these efforts haven’t freed Demirtaş, they prevent his case from slipping into oblivion. It is a more institutionalized advocacy, as opposed to mass street protests, but it exists.

There is a notion within Kurdish politics of strategic patience. Many Kurdish voters have pinned their hopes on long-term political change – for example, a future without Erdoğan – as the moment when Demirtaş could finally be released. In the meantime, they participate in politics in whatever constrained ways they can (voting, small demonstrations, community organizing) without risking all-out confrontation. As Jenkins observed, by 2022 a lot of pro-HDP Kurds continued to vote not out of high hopes but as a stubborn assertion of their identity. This suggests that Kurds have not given up on their cause or leaders, but they express their commitment in low-key, persistent ways rather than dramatic mobilizations.

Thus, while Demirtaş might feel abandoned at times – and he has occasionally alluded to disappointment that democratic forces in Turkey haven’t been able to secure his release – he remains a potent figure in the Kurdish imagination. The support for him has simply taken different forms under repression. It is less visible but not absent. The narrative of abandonment is, in part, a commentary on Turkey’s opposition dynamics (as discussed) and on the imposed silencing of Kurdish voices, rather than a literal abandonment by his people.

Evolution of Kurdish Political Activism Since 2016

With Demirtaş in prison and open protest stifled, Kurdish political activism in Turkey has adapted and evolved in several notable ways. Despite state obstacles, Kurdish voters and the HDP network have remained remarkably resilient at the ballot box. In every election since 2016, they have reorganized under new party labels when necessary (for example, running under the Green Left Party banner in 2023 to evade a ban) and consistently passed the threshold to enter parliament. This electoral activism – turning out to vote as an act of defiance – has been a cornerstone of the strategy. It is activism through voting, ensuring Kurdish representation endures in some form.

Kurdish activists have increasingly sought common cause with other oppressed or marginalized groups in Turkey. The HDP became the anchor of the “Labor and Freedom Alliance” with various left-wing Turkish parties, emphasizing that their struggle is not solely ethnic but about democracy for all. While this hasn’t translated into mass joint protests for Demirtaş, it has broadened the Kurdish movement’s agenda and created new avenues for solidarity (for instance, HDP supporting labor or feminist protests, and vice versa). This is a shift from a solely Kurdish-focused activism to a more intersectional opposition activism, conducted under heavy scrutiny.

In the absence of national protests, Kurdish activism often manifests in issue-based campaigns. Environmental protests in the southeast (against mining or dams), women’s rights marches (in which Kurdish women are very active), or language rights initiatives continue at a grassroots level. These are smaller scales of activism where Kurdish activists raise their voice, sometimes under less political heat than explicitly pro-Demirtaş rallies would attract. Through such channels, they keep pushing for rights and keep communities mobilized, albeit in fragmented ways.

Many Kurdish activists who fled Turkey or who operate in Europe have carried the torch for Demirtaş abroad. Rallies in European cities, lobbying of European Parliament and human rights bodies, and international campaigns (like “Free Demirtaş” petitions) have been prominent. These efforts maintain external pressure and awareness. Within Turkey, people are aware of this global advocacy, but the domestic echo is limited by state-controlled media which largely ignores Demirtaş’s plight or portrays him negatively. Still, international support bolsters morale internally and keeps the idea of justice alive.

Importantly, since 2016 the Kurdish political movement has largely stuck to non-violent methods, even under extreme provocation. This is a deliberate evolution. As noted, there is little public appetite for resuming armed struggle or violent protests. Demirtaş himself has consistently urged Kurds to pursue their goals through the political process, rejecting the PKK’s violence. This ideological shift means Kurdish activism is channeled into civil resistance and political expression, even if constrained. It may not be as visible as clashes or huge rallies, but it represents a mature strategic choice to fight for rights within the civic realm.

Overall, Kurdish activism since Demirtaş’s imprisonment can be characterized as subdued but steady. The movement has been in a defensive posture, trying to weather the storm of repression while keeping the flame of political dissent alive in smaller, safer ways. It’s less about spontaneous mass mobilization and more about endurance – “bend, not break” – until a more open democratic space in Turkey might allow a resurgence of public support for leaders like Demirtaş.

Conclusion

The limited public mobilization in support of Selahattin Demirtaş post-2016, compared to the vibrant backing seen for figures like Ekrem İmamoğlu, is the outcome of a complex interplay of fear, strategy, and shifting political currents. Sociopolitical factors – including the Kurdish community’s collective trauma from renewed conflict and a sense of betrayal by erstwhile allies – have dampened the zeal for mass protests. Strategic and institutional factors – such as the HDP’s decision to focus on elections and avoid provocation under existential threat, and the brutal efficiency of state repression in jailing leaders and criminalizing dissent – have further ensured that Demirtaş’s support is often silent or symbolic rather than loud in the streets. Meanwhile, Turkey’s broader opposition politics have largely sidelined Demirtaş’s cause in pursuit of a cautious big-tent strategy, unintentionally feeding Kurdish perceptions of being politically orphaned once their votes are counted.

Crucially, however, to interpret this as Kurds “giving up” on Demirtaş would be misleading. The Kurdish political movement has not vanished; it has adapted. Demirtaş is still revered by many as a courageous voice, and his ideas of peace and democracy continue to influence Kurdish voters’ choices and the HDP’s platform. What has changed is the mode of engagement: from fervent rallies to a more restrained resilience. In today’s Turkey, a protest for Demirtaş might be small and quickly broken up by police – but the next day, you will find Demirtaş’s face on a banner at a Newroz celebration, a mention in an opposition speech, or a quiet vote cast in his honor.

In sum, Demirtaş is neither fully supported in the open nor truly abandoned in the heart of Turkey’s Kurdish populace. The landscape of Kurdish activism has evolved into one of strategic patience and subdued persistence, awaiting a political moment when advocating for leaders like Demirtaş can be done without fear. Until that moment arrives, the support for Demirtaş lives on in resilient, if less visible, forms – a testament to both the oppressive weight of the Turkish state on its Kurdish citizens and the enduring determination of those citizens to seek change through whatever means remain available.

---

[1] https://www.americanprogress.org/article/state-turkish-kurdish-conflict/#:~:text=ramifications%20have%20been%20equally%20dire%2C,room%20for%20Kurdish%20political%20expression

[2] https://internationalviewpoint.org/spip.php?article8916#:~:text=the%20development%20of%20authoritarianism%20articulated,public%20transport%2C%20and%20so%20on

[3] https://mei.edu/publications/dem-party-and-turkeys-kurdish-issue#:~:text=In%20the%202019%20local%20elections%2C,time%20stronghold%20in%20Izmir

[4] https://www.turkeyanalyst.org/publications/turkey-analyst-articles/item/696-demirta%C5%9F-the-hdp-and-the-kurdish-political-movement%E2%80%99s-struggle-for-relevance.html#:~:text=of%20its%20supporters%20being%20prosecuted,2016

[5] https://www.turkeyanalyst.org/publications/turkey-analyst-articles/item/696-demirta%C5%9F-the-hdp-and-the-kurdish-political-movement%E2%80%99s-struggle-for-relevance.html#:~:text=of%20its%20supporters%20being%20prosecuted,2016

[6] https://www.turkeyanalyst.org/publications/turkey-analyst-articles/item/696-demirta%C5%9F-the-hdp-and-the-kurdish-political-movement%E2%80%99s-struggle-for-relevance.html#:~:text=elections%20in%20Istanbul%2C%20HDP%20supporters,many%20go%20to%20the%20polls

[7] https://www.aljazeera.com/news/2023/5/11/dont-take-our-votes-for-granted-warn-kurdish-voters-in-turkey#:~:text=Advertisement

[8] https://www.aljazeera.com/news/2023/5/11/dont-take-our-votes-for-granted-warn-kurdish-voters-in-turkey#:~:text=Advertisement

jarrett at bach's

 23 ocak 1975'te, köln konserinden önceki gece keith jarrett, otel odasında bach'ın çello süitlerini dinleyerek uykuya dalar ve uyandığında kendisini 23 ocak 1721'de, bach'ın köthen'deki evinde bulur. karısı yeni ölen bach, süitler ve konçertolar üzerinde çalışmaktadır. iki müzisyenin kişisel hayatları ve müzikleri birbirini derinden etkiler. jarrett bir sabah yeniden köln'de uyanır - aynı gecenin sabahına. konseri bach'la dostluğundan izler taşır, aynı şekilde brandenburg'larda jarrett'ın etkisi vardır.

roman olarak çalışmaz ama filminin senaryosunu yazmayı çok isterdim.

seferberlik, savaş hali, seçimler

 ilgili kanun maddelerinden seçmeler:

19.1.2012 günlü, 6271 sayılı Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu

'Seçimin geri bırakılması MADDE 5- (1) Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından savaş sebebiyle yeni seçimlerin yapılmasına imkân görülmediğine dair karar verilmesi hâlinde, Cumhurbaşkanı seçimi bir yıl geriye bırakılır. (2) Geri bırakma sebebi ortadan kalkmamışsa, erteleme kararındaki usule göre bu işlem tekrarlanabilir.

 

Seferberlik ilanı

MADDE 24- (1) Cumhurbaşkanı, aşağıda belirtilen hâllerde genel veya kısmi seferberlik ilanına karar verir:

a) Savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi.

b) Ayaklanma olması veya vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışmanın veya ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten ve/veya dıştan tehlikeye düşüren davranışların ortaya çıkması.

Yedek personel dağıtımının yapılması ve sefer görev emri verilmesi

MADDE 36- 

(4) Yedek personele gerektiğinde, kuvvet komutanlıklarınca belirlenen yakın sınıf/branş/ihtisas esasına veya mesleğine göre sefer görev emri verilebilir.

Sefer görev emirlerinin yedek personele tebliği

MADDE 37- (1) Sefer görev emirlerinin,

a) Kayıt numaralı yedek personele terhis olmadan önce birlik ve kurumlarınca,

b) Sicil numaralı yedek personele cep telefonlarına veya e-Devlet hesaplarına bilgilendirme mesajı gönderilmesini müteakip askerlik şubelerince,

 tebliği esastır.

Çağrıya uyma ve sevk işlemleri

MADDE 40- (1) Genel seferberlik, kısmi seferberlik veya özel çağrı duyurularını öğrenen sefer görev emirli personel, duyurudaki çağrı işareti ve birlik seferberlik numarası ile kendi sefer görevlendirmesinin kontrolünü yapar. Çağrı işareti aynı ve birlik seferberlik numarası duyuruda belirtilenlere uyanlar başkaca bir uyarı beklemeden, çağrı için yapılan ilan saatinden itibaren en geç altı saat içerisinde yola çıkar ve kırk sekiz saat içerisinde birliklerine veya yönlendirilmesi hâlinde toplanma merkezine katılırlar.

Özel nakliyat ve özel inşaat firmalarından hizmet amaçlı yararlanılması

MADDE 60- (1) Özel nakliyat ve özel inşaat firmaları, seferberlik ve savaş hâlleriyle bu hâllerin henüz ilan edilmemiş olduğu ancak savaşı gerektirebilecek bir durumun baş gösterdiği gerginlik ve buhran dönemlerinde, Cumhurbaşkanı kararı ile ilgili bakanlıklarca barış döneminde tahsis edildikleri birlik ve kurumların harekât komutasına verilir. Bu firmalara verilebilecek görevler Millî Savunma Bakanlığı tarafından belirlenir.

Araçların getirtilmesi, teslim alınması ve sevki

MADDE 77- (1) Seferberliğin ilanı ile ilgili olarak yapılacak duyuruyla birlikte, araç sahipleri veya sürücüleri için araç sefer görev emri veya görevlendirme belgesi “getir emri” yerine geçer. Araç sahipleri veya sürücüleri, aracı; malzeme, avadanlık ve yedek parçalarıyla birlikte duyurudan sonraki altı saat içinde, araç toplanma bölgelerinin bulunduğu yerde kurulacak olan Millî Müdafaa Mükellefiyeti Komisyonuna getirir.

MADDE 89- (1) Bakanlıklar kanalıyla tedarik edilemeyen ikmal maddeleri, kara nakil araçları, iş makineleri, traktörler, deniz, su yolu ve hava araçları, iskân, bakım ve onarım tesisleriyle diğer işletmeler ve hizmetler, 3634 sayılı Kanun hükümlerine göre tedarik edilir.