16.3.12

kitabını senin yazdığını kanıtlaman için sana altı ay süre

26 şubat 2012'de fransa'da yeni bir yasa parlamentoda onaylandı: "20. yüzyılın ticari olarak satışta bulunmayan kitaplarının dijitalleştirilmesi hakkında yasa." yasanın tam metnine şuradan ulaşabilirsiniz: 

yazarlara karşı yayınevlerini koruyan bir yasaya benziyor bu. aynı zamanda da yeni e-kitap yayıncılarına karşı koruyor yayınevlerini. mesele şuradan kaynaklanıyor: 2001 öncesi sözleşmelerde, e-kitapla ilgili herhangi bir madde yok genelde. telif haklarının temel ilkelerinden biri de, açıkça devredilmeyen ve karşılığı belirtilmeyen tüm hakların yazarda kalması. dolayısıyla yazarlar, kitaplarının dijital haklarının sahibi durumunda, kitapları bir yayınevi tarafından basılıyor olsa bile. yayınevleri de şimdi harıl harıl, basmış oldukları kitapların dijital haklarını almak için yazarlarla yeni sözleşmeler yapıyor. bu yasa, bunu gereksiz kılıyor, çünkü dijital hakları otomatik olarak yayınevine veriyor. yazar buna itiraz edebiliyor tabii, ama öncelikle bu hakların kendisinde olduğunu kanıtlamak zorunda (oysa bunu kanıtlaması gereken taraf yayınevidir). ayrıca bu itiraz mekanizmasının nasıl işleyeceği de muallak. dolayısıyla bu hamle açıkça google gibi (ama daha küçükleri de var tabii) e-yayıncılara karşı konvansiyonel yayıncıları korumak için düşünülmüş. üstelik yayınevi bu hakkı aldıktan sonra üç yıl bekleyebiliyor.

bir de yazarı, vasisi bulunamayan kitaplar var - ticari olarak dağıtımda bulunmayan kitap başka, "yetim kitap" başka. yasa bu kitapların dijital haklarının, on yıllık bir bekleme süresi sonunda kamu kütüphanelerine verilmesini öngörüyor. sorunlu, ama ilginç. 

fransa'da bütün sektör ayakta tabii. işin ilginci, yazarlar ve korsanlar yasaya karşı birleşmiş durumda. "devlet en büyük korsanlığı yapıyor," diyorlar. 

bir de çeviri kitaplar meselesi var ki, nasıl çözüleceğini anlamış değilim. 

bir özetini vermeye çalışacağım:

* * *

Fransa Ulusal Kütüphanesi, Fransa'da 1 Ocak 2001'den önce yayımlanmış, ticari olarak bir yayınevi tarafından artık basılıp dağıtılmayan ve basılı ya da dijital biçimde mevcudu bulunmayan bütün yapıtların bir listesini çıkararak herkesin erişimine açık, online bir veritabanı oluşturacaktır.

Bu kategoriden herhangi bir kitabın bu veritabanına alınmamış olduğunu gören herkes, eklenmesi için başvuruda bulunabilir.

Bir kitabın veritabanında kayıtlı olması, L.132 12 ve L.132 17 no'lu maddelerin (Fransız Fikri Mülkiyet Hakları Yasası) geçerliliğini zedelemez.

Bir kitap veritabanında altı aydan uzun bir süre bulunduktan sonra, kitabın dijital olarak üretim ve gösterimi için yetki verme hakkı, Kültür Bakanlığı'nın onayladığı bir kolektif yönetim kurumuna (bundan sonra kyk) devrolacaktır.

Onaylanmış kyk'lar hem yazarları hem de yayınevlerini temsil edecektir, karar verici kurullarda yazar ve ve yayınevleri eşit sayıda temsil edileceklerdir.

Kyk'lar kendilerne devredilmiş hakları savunmak için yasal yetkilerle donatılacaktır. Toplanan ödemelerin hak sahplerine eşitlikçi bir biçimde dağıtılmasından sorumlu olacaklardır. Bir kitap için yazarına ödenen tutar, yayıncıya ödenenden az olmayacaktır. Kyk'lar mümkün olduğu kadar çok sayıda hak sahibini bulmak ve ödeme yapmakla, yapıtları yeniden erişilebilir kılmak için mümkün olduğu kadar çok sayıda yayın sözleşmesi yapmaya çalışmakla yükümlüdür. Ayrıca "yayın sözleşmesi"ne taraf olmayan hak sahiplerinin meşru çıkarlarını korumakla yükümlüdürler.

Ticari olarak satışta olmayan bir kitabın yazarı ya da yayın haklarını elinde tutan yayıncısı, kitabın dijital olarak çoğaltım ve gösterim hakkı verme yetkisinin kyk'ya aktarılmasına itiraz edebilir. Bu itirazlar kitap veritabanına kaydedildikten sonra altı ay içerisinde yazılı olarak kyk'ya yapılmalıdır. Bu itirazlar veritabanında kayıt altına alınacaktır. 

Altı aylık sürenin bitiminde yazar, kitabının çoğaltım ya da gösterim biçiminin onur kırıcı ya da adını lekeleyici bir nitelikte olduğunu düşünüyorsa, kitabın kyk kontrolünden çıkarılmasını sağlayabilir. Bu durumlarda ödeme yapılmaz. 

Bir kitabın kyk kontrolüne geçmesine itiraz eden bir yayıncı, kitabı iki yıl içinde yayınlamak ve kyk'ya bunu yaptığını kanıtlamak zorundadır. Kanıtlayamadığı takdirde itirazı veritabanından silinir ve kitabın dijital olarak yayınlanması için yetki verme hakkı kyk tarafından kullanılır.

Kitabın veritabanına işlenmesinden sonra altı ay içinde yazar ya da yayıncı tarafından bir itiraz gelmediği durumda kyk, kitabın basılı olarak üretme hakkını elinde tutan yayıncıya, kitabı dijital olarak da çoğaltma ve gösterme hakkını teklif edecektir. Bu teklif yazılı olarak yapılacaktır. Yayıncı iki ay zarfında yazılı bir yanıt vermediğinde teklif reddedilmiş sayılacaktır. Dijital yayın lisansı on yıllık süre için ve münhasıran verilecek, kendiliğinden yenilenecektir. yayıncının bu teklifi kabulü veritabanına işlenecektir.

Yazar, yayıncının kitabı basılı olarak çoğaltma hakkı olmadığını kanıtlayarak buna itiraz edebilir. Aksi takdirde yayıncı, kitabın dijital edisyonunu üç yıl içinde gerçekleştirmek ve kyk'ya bunu kanıtlamak zorundadır. 

Yayıncı bu teklifi kabul etmediği ya da belirlenen sürede dijital edisyonu gerçekleştirmediği takdirde, kyk kitabın dijital olarak beş yıllık bir süre için ve ücret mukabilinde münhasır olmayacak şekilde yayınlanması lisansı verme yetkisine sahiptir, bu lisans yenilenebilecektir. 

Bu koşullarda bir yapıtı yayınlama lisansı verilmiş herkes, 26 Mayıs 2011 tarihli e-kitap fiyatlandırma yasasına tabidir (bu yasaya göre e-kitap fiyatını yayıncı belirler ve indirim yapılmaz). 

Yazar ve kitabın yayın hakkını elinde tutan yayıncı, diledikleri zaman birlikte başvurarak kyk'nın kitabı dijital olarak yayınlanma yetkisini verme hakkını elinden alabilir. Bu durumda yayıncı on sekiz ay içinde kitabın elektronik edisyonunu yapmak ve bunu kyk'ya kanıtlamakla yükümlüdür.

Ticari olarak satışta olmayan bir kitabın yazarı tek başına dilediği zaman kitabı kyk'nın yetkisinden alabilir, bunun için kitabın L. 134-3'te tanımlanmış tüm haklarının (dijital çoğaltım ve gösterim hakları) kendisine ait olduğunu kanıtlaması gerekir. 

Kyk, kitap haklarına ilişkin lisans verdiği tüm kullanıcıları, bu kararlarla ilgili olarak bilgilendirmek zorundadır. Hak sahipleri, kyk'ya başvurmalarından önce yapılmış bir sözleşme uyarınca kitabın haklarının kullanılmasına itiraz edemez, bunun süresi en fazla beş yıldır ve münhasır değildir.

Bu maddelerin uygulanmasına dair yönetmelikler Devlet Konseyi kararnamesiyle belirlenecektir.

Yasa, bazı kitapların basılı olarak çoğaltılması hakkını elinde tutan kimsenin bulunamayacağını öngörmektedir. On yılın sonunda kyk, aksine bir hükmü gerekli kılacak bir neden olmadığı sürece, kamuya açık kütüphanelere bu tür kitapların ücretsiz olarak çoğaltılıp dağıtılması yetkisini verecektir. Bunun koşulu, bu yetkilendirmeden yararlanacak kurumun bundan herhangi bir maddi ya da ticari çıkar sağlamaya çalışmamasıdır.

Kitabı basılı olarak çoğaltma hakkına sahip herkes, bu serbest lisansın kyk'dan derhal geri alınması için dilediği zaman başvuruda bulunabilir.

Kyk'ların hak sahiplerini bulamadığı için satış gelirlerini dağıtamadığı durumlarda, bu gelirler on yıllık sürenin dolmasıyla yaratıcılığı destekleyen ve yazarlara yazmayı öğreten projelere ve kamuya açık okuma günleri düzenlenmesine aktarılacak, bu etkinliklerden kütüphaneler sorumlu olacaktır. Söz konusu tutarlar ve kullanılma biçimleri kyk'ların hazırlayacağı yıllık raporla Kültür Bakanlığı'na bildirilecektir.

Yazarları, yayıncıları, kitapçıları ve matbaaları temsil eden organizasyonlar, talep üzerine basım konularıyla ilgili ekonomik ve yasal konularda istişarelerde bulunacaktır. 

Yasa, onaylandıktan en geç altı ay sonra yürürlüğe girecektir. 





Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

adınızın görünmesini istiyorsanız ama google hesabınız yoksa lütfen yorumunuzun sonuna adınızı ekleyin.