intihal nedir, nasıl yapılır?

İki edebi eser arasında intihal ilişkisinin kanıtlanabilmesi için fikir, tema, konu, mekan, dönem, karakterler, olay örgüsü benzerliklerinin saptanması yeterli değildir. İnsanlar tarih boyunca kurgusal metinler yazmış olduğu için, bugüne kadar hiç kimsenin akıl etmemiş olduğu fikirler,  temalar, konular, olay örgüleri, karakterler vs. bulmak artık neredeyse mümkün değildir. Dolayısıyla bunlar telif hakkı kapsamına girmez ve “copyright”lanamaz. Her yazarın yazdığı metin, başka yazarların daha önce yazdığı başka metinlerle benzerlikler taşır. Çağdaş edebiyatın ön kabulü budur. Bu benzerlik intihal anlamına gelmez. Daha önce yazılmış başka metinlere az ya da çok benzediği için yeni yazılan kitapları yok etmeye kalksaydık, hiçbir yeni kitap çıkamaz olurdu.

 İntihalin kanıtlanabilmesi için aşağıdaki unsurların hepsinin tartışmasız gösterilebilmesi gerekir:

1.Sözdizimi örtüşmesi.

İki metinde aynı cümlelerin ve paragrafların bulunması ya da bunların ufak değişikliklerle ama ana iskeletin korunarak (parafraz) yer alması.

İntihal iddiasının kanıtlanmasına yönelik en önemli kıstas budur. Sözdizimsel benzerlikleri saptamak için, akademik metinler söz konusu olduğunda kullanılan gelişmiş yazılımlardan yararlanılabilir. Burada dikkat edilmesi gereken husus, hangi iki metni karşılaştırırsanız karşılaştırın, benzer cümlelerin bir oranda bulunabileceğidir; bu da intihal kapsamına girmez, bazı cümleler kolayca her yazar tarafından yazılabilir. Genel kabul, bu benzerliğin yüzde 5-10 arasında olabileceğidir. Bunu aşan bir benzerlik saptanırsa intihalden şüphelenilebilir.

 

2.Edebi bağlam örtüşmesi.

İki metinde yaratılan dünyanın işleyişinin aynı olması.

Her roman edebi bir dünya yaratır; bu dünyanın işleyişi, mekaniği çok sayıda unsurdan oluşur ve nesnel, psikolojik, gerçeküstücü, fantastik, masalsı, büyülü gerçekçi, toplumcu, materyalist, dini, trajik, melodramatik vs. olabilir. İntihalden söz edilebilmesi için edebi bağlamın iki metinde de aynı olması gerekir. Bunu saptamak için kapsamlı metin analizi gereklidir.

 

3.Edebi üslup örtüşmesi.

İki metinde dil ve metin kurgusunun aynı olması.

Ne kadar “düz” ve “şeffaf” bir dille yazarsa yazsın, her yazarın yazı dilinde ayırt edici üslup özellikleri ve kendine özgü dilsel tikler vardır. İntihalden söz edilebilmesi için bu üslup özelliklerinin ve tiklerin iki metinde de birebir görülmesi gerekir.

Her metin bir yapı sunar. Bu yapının bir kısmı metnin sayfa üzerinde nasıl göründüğüyle ilgiliyken, önemli bir kısmı da metni oluşturan parçaların nasıl dizildiği, birbirleriyle nasıl bir ilişki içinde olduğuyla ilgilidir. Metnin zamansal ve mekânsal kurgusu bu yapıya dahildir. İntihalden söz edilebilmesi için bu yapının iki metinde de birebir görülmesi gerekir. Dil ve metin kurgusunda intihali saptamak için kapsamlı metin analizi gereklidir.

 

4.Metnin yazılma amacında ve ulaştığı sonuçtaki örtüşme.

İki metnin yazılış amacının ve vardığı noktanın aynı olması.

Her metnin içinde, o metnin yazılmasını gerektiren en az bir amaç saptanabilir; bu amaç dünyaya, topluma, insanlara, ilişkilere yönelik bir savın ele alınması olabileceği gibi, bir ya da birden çok hakikat savının değerlendirilmesi de olabilir; edebi ya da sanatsal savların üzerine kurulmuş da olabilir. Yine her metin tamamlandığında, bu amaç doğrultusunda bazı sonuçlara ulaşır; bunlar da yine dünyaya, hakikate ya da sanata dair sonuçlardır. İntihalden söz edilebilmesi için iki metinde de amaç ve sonuçların aynı olması gerekir. Bunu saptamak için kapsamlı bir metin analizi gereklidir.