amerika'daki yayıncılığa baktığımda, 80'lerde bile büyük yayınevlerinin iyi edebiyat yayıncılığını hala önemli bir şey olarak gördüğünü, editörlük süreçlerine ciddi zaman ve kaynak ayırdıklarını hatırlıyorum. 90'larla birlikte (belki amazon'un da etkisiyle) yayıncılığın çehresi değişmeye başladı, büyük yayınevleri iyi edebiyattan uzaklaştı, satan kitaba daha fazla ağırlık vermeye, editörlük çalışmasını da savsaklamaya başladı. 2000’lerde amerika’da yayımlanmış kitaplarda ciddi gramer hataları ve dizgi yanlışları bulur oldum; 80’lerde neredeyse hiç olmayan bir şeydi bu. bugün artık iyi edebiyat, amerika’da üniversite yayınlarında, kar amacı gütmeyen kuruluşlarda ve bağımsız küçük yayınevlerinde bulunuyor, büyük yayınevleri numunelik birkaç kitap çıkarmakla yetiniyor.
Bu ticarileşme süreci son on yıldır bizde de yaşanmaya başladı. Sayısı hızla artan küçük yayınevleri, iyi edebiyatın kaleleri haline geliyor, yetenekli yeni yazarların çoğunun ilk kitabı bu yayınevleri tarafından yayımlanıyor. bu kitapların hala yayımlanabiliyor olması kuşkusuz çok iyi bir şey, ama büyük yayınevlerinin dağıtım ve tanıtım gücüne sahip olmamaları, büyük kısmının piyasa koşullarına yenilip kısa ömürlü girişimler olarak pistten çıkmaları gibi etmenler nedeniyle kitaplar ortada kalıyor, yayınevinden yayınevine savruluyor, önemli bir kısmı da unutuluyor. diğer yandan okurun iyi edebiyata erişimi kısıtlanıyor, okur kitlesinin büyük kısmı çok satan vasat kitaplarla sınırlı bir okuma deneyimine ve beğenisine mahkum oluyor.
Bu gidişin yönünü değiştirmek mümkün mü bilmiyorum, ama büyük yayınevlerinin yalnızca birer ticari işletme olmadıklarını, geleceğin “kültür mirası”nı üretme merkezleri olduklarını ve bu anlamda kamusal bir görev de üstlendiklerini hatırlamasının herkes için faydalı olduğunu düşünüyorum.
Merhaba, hocam. Bu yazınızı Azerbaycan diline çevirib, telegram kanalımda yayımlamışdım. Teşekkür ederim yazı için.
YanıtlaSilBu da tərcümə :)
"80-ci illərdə Amerikada böyük nəşriyyatlar hələ də keyfiyyətli ədəbiyyata əhəmiyyət verirdilər, redaktə prosesinə ciddi vaxt və mənbə ayırırdılar.
90-cı illərdə (bəlkə də, Amazonun təsiri ilə) nəşriyyat sənayesinin çöhrəsi dəyişməyə başladı, böyük nəşriyyatlar keyfiyyətli ədəbiyyatdan uzaqlaşdı, satılan kitablara daha çox üstünlük verdilər, redaktə işi zəiflədi.
2000-ci illərdə Amerikada nəşr olunmuş kitablarda ciddi qrammatik və tərtibat səhvləri tapdım. 80-ci illərdə belə şey, demək olar, mümkün deyildi.
Bu gün keyfiyyətli ədəbiyyatı universitet nəşriyyatları, qazanc güdməyən təşkilatlar və müstəqil butik nəşriyyatlar çap edir, böyük nəşriyyatlar isə gözə kül üfürmək üçün üç-dörd belə kitabla kifayətlənirlər.
Bu kommersiyalaşma prosesi son 10 ildir Türkiyədə də başlayıb. Sürətlə artan butik nəşriyyatlar keyfiyyətli ədəbiyyatın hamisinə çevriliblər. İstedadlı gənc yazıçıların çoxusunun debüt romanları bu nəşriyyatlarda çap olunur.
Bu kitabların hələ də çap olunması, təbii ki, çox yaxşı haldır, amma böyük nəşriyyatların sahib olduğu paylama və təqdimat gücünün onlarda olmaması, əksəriyyətinin bazar rəqabətinə dözə bilməyib oyundan çıxması ucbatından bu kitablar ortalıqda qalır. Bir gün bir nəşriyyatda çıxır, o biri gün başqa nəşriyyatda, böyük hissəsi isə unudulub gedir.
Digər tərəfdən, oxucunun keyfiyyətli ədəbiyyata əli çatmır, oxucu kütləsinin böyük qisminin bestseller, ortabab kitablarla məhdud mütaliə təcrübəsi formalaşır, zövqlərini belə kitablar müəyyənləşdirir.
Bu prosesin istiqamətini dəyişmək olarmı, bilmirəm, amma unutmamalıyıq ki, böyük nəşriyyatlar ancaq kommersiya təşkilatları deyillər, onlar həm də gələcəyin "mədəni mirası"nı formalaşdırırlar, boyunlarında böyük ictimai vəzifə var".