cem akaş: Son Gelişmeler Işığında İstanbul Depremi

A map of the sea

AI-generated content may be incorrect.

2025

Marmara Fayı, Kuzey Anadolu Fayı’nın bir parçası. Buradaki plaka yılda yaklaşık 25 mm kayıyor. Ne var ki ilk haritada İstanbul’un hemen altındaki kırmızıyla gösterilen 150 km’lik hat, 1776’dan beri kaymıyor, kilitli durumda; bu da yaklaşık 4 metrelik bir kaymanın gerçekleşmediği anlamına geliyor. Bunun biriken stresinin 7.4 büyüklüğünde bir depreme yol açacağı öngörülüyor. Bu hattın yapısının çok sert olduğu ve derine indiği düşünülüyor; kırılması zor ama kırıldığında ortaya çıkacak enerji büyük.

Kırmızı hattın batısında bir turuncu hat, onun da batısında bir mavi hat yer alıyor. Mavi hat ufak ufak kayıyor (creep), bu kayma esnasında birbirine çok benzer, ufak, tekrarlayan depremler meydana geliyor; bu aktivite oldukça iyi incelenmiş durumda. Muhtemelen buradaki yerküre tabakası kırılgan ve görece zayıf, bu da iyi bir şey çünkü stresi biriktirmiyor. Turuncu hat geçiş hattı olarak tanımlanıyor, burada tekrarlayan deprem sayısı daha az, kayma daha az.

23 Nisan 2025 depremleri ikinci haritada görülüyor. Daha batıdaki 6.2 büyüklüğündeki deprem, doğrudan Marmara Fayı’nın üzerinde, mavi hatta yer alıyor, başka bir deyişle tekrarlayan depremlerden biri.

İki senaryo var: İlki, hareketli mavi hattaki depremler kilitli kırmızı hattın enerjisini azaltıyor ve büyük deprem riskini azaltıyor; ikincisi, mavi hattaki depremler kırmızı hattın sadece ucunu etkiliyor, ana kilide etki etmiyor.

Bir başka önemli değişken kırılmanın ve dolayısıyla deprem dalgalarının yönü. Yapılan incelemeler, kırmızı hattaki kırılmanın İstanbul’a doğru gidecek dalgalar yaratacağını, dolayısıyla depremin daha şiddetli hissedileceğini gösteriyor.

Marmara Fayı çok gelişkin ve çeşitli yöntemlerle, uluslararası işbirliğine dayanan ekipler tarafından inceleniyor ve modelleniyor. Son depremin verileri de bu modellere şu anda işleniyor ve elde edilecek sonuçlara göre tahminler güncellenecek. Şu anki yaygın görüş, son depremin kilitli kırmızı hatta birikmiş stresi azaltmadığı, sadece ucundaki 20 km'lik bölümü etkilediği, bu hattın ya iki (veya daha fazla) yerden kırılarak 7 büyüklüğünde depremlere, ya da tek bir yerden kırılarak 7.4 büyüklüğünde bir depreme yol açacağı yönünde. İki senaryonun öldürücülüğü arasında çok ciddi fark var.

İncelenen Makaleler:

https://research.itu.edu.tr/en/publications/three-dimensional-seismic-tomographic-imaging-beneath-the-sea-of-#:~:text=Central%20Basin%20and%20western%20end,the%20main%20characteristics%20of%20supershear

https://archimer.ifremer.fr/doc/00706/81760/86433.pdf#:~:text=may%20provide%20an%20important%20control,MMF%20bends%20and%20changes%20its

https://gfzpublic.gfz-potsdam.de/rest/items/item_5013464_5/component/file_5013797/content#:~:text=local%20slow,the%20influence%20of%20slow%20fault

https://www.nature.com/articles/s41467-019-11016-z#:~:text=Using%20offshore%20geodetic%20observations%2C%20we,ocean%20bottom%20seismometers%20indicates%20complete

https://gfzpublic.gfz-potsdam.de/pubman/faces/ViewItemOverviewPage.jsp?itemId=item_5029503_2#:~:text=apparent%20source,and%20risk%20assessment%20around%20Istanbul

https://agupubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1029/2022GL101471

https://www.gfz.de/en/press/news/details/kriechen-und-verhaken-vor-istanbul-systematisches-bild-der-plattengrenze-im-marmara-meer

https://agupubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1029/2024GL111460

https://www.researchgate.net/publication/222884306_The_seismotectonics_of_the_Marmara_region_Turkey_Results_from_a_microseismic_experiment

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0040195120302511

https://www.gfz.de/en/press/news/details/erdbeben-der-staerke-62-und-53-bei-istanbul